3 niekorzystne dla poszkodowanych uchwały Sądu Najwyższego

W 2022 roku zapadły 3 uchwały Sądu Najwyższego dotyczące spraw o odszkodowania za wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania. Stanowią one radykalną zmianę wcześniejszej linii orzeczniczej i są one w mojej ocenie skrajnie niekorzystne dla poszkodowanych.

W przeszłości ugruntowany w orzecznictwie był pogląd, że:

-> Związek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania z obniżeniem wartości nieruchomości należy rozumieć szeroko. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru (zwłaszcza ograniczeń w zabudowie), lecz także obniżenie jej wartości wynikające z tego, że na skutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 i 144 k.c.) i tym samym ściśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. Właściciel, który przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającego standard ochrony środowiska, w wyniku ustanowienia obszaru możliwości takiej zostaje pozbawiony. Szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. jest więc także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że właściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje.
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2012 r., I CSK 509/11, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/I%20CSK%20509-11-1.pdf oraz
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/III%20CZP%20128-09.pdf)

-> Odszkodowanie obejmuje koszty prac związanych z rewitalizacją akustyczną budynku, które zostały już poniesione, ale także tych, które dopiero mają zostać wykonane. Obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje bowiem z chwilą wyrządzenia szkody i nie jest uzależniony od tego czy poszkodowany dokonał naprawy rzecz i czy w ogóle zamierza ją naprawić
(por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7 lutego 2013 r., I ACa 1156/12, http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl/content/$N/153500000000503_I_ACa_001156_2012_Uz_2013-02-07_001).

Na skutek 3 uchwał Sądu Najwyższego, które zapadły 7 kwietnia 2022 r. (III CZP 80/22), 29 kwietnia 2022 r. (III CZP 81/22) i 28 października 2022 r. (III CZP 100/22) taka wcześniej korzystna dla poszkodowanych linia orzecznicza została radykalnie odwrócona. Sąd Najwyższy uchwalił, że:

-> Wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku z funkcjonowaniem lotniska (art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973) nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 tej ustawy.

-> Za ograniczające sposób korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy mogą być uznane wyłącznie postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania określające nakazy, zakazy i zalecenia skierowane do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a powyższej ustawy).

-> Właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ograniczonego użytkowania, o której mowa w art. 135 Prawa ochrony środowiska, nie przysługuje odszkodowanie w wysokości odpowiadającej kosztom zapewnienia w budynku znajdującym się na tej nieruchomości odpowiedniego klimatu akustycznego, jeżeli koszty te nie zostały poniesione.

Obecnie oczekuje jeszcze na rozstrzygnięcie zagadnienie prawne przedstawione w sprawie II CSKP 678/22, gdzie Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów postanowił przedstawić składowi siedmiu sędziów następujące zagadnienie prawne:

„Czy właścicielowi nieruchomości, której wartość zmniejszyła się na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, jednak bez związku ze szczegółowymi ograniczeniami wynikającymi z art. 135 ust. 3a Prawa ochrony środowiska, przysługuje odszkodowanie na podstawie art. 129 ust. 2 tej ustawy?”

Rozstrzygnięcie w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego ww. zagadnienia prawnego może albo utrwalić niekorzystne dla poszkodowanych zapatrywania wyrażone w uchwałach Sądu Najwyższego z kwietnia i października 2022 roku albo powrócić do wcześniejszej (korzystnej dla poszkodowanych) linii orzeczniczej.

Roszczenia poszkodowanych wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania wokół Portu Lotniczego im. Lecha Wałęsy w Gdańsku przedawnią się 31 grudnia 2024 roku. W mojej ocenie z decyzją o ewentualnym wniesieniu pozwu do Sądu należy wyczekać możliwie blisko upływu ww. terminu przedawnienia (koniec 2024 roku) i wówczas ocenić szanse powodzenia oraz ryzyko przegranej w danej sprawie w kontekście ww. niekorzystnych dla poszkodowanych uchwał Sądu Najwyższego z kwietnia i października 2022 roku. Nadmienić trzeba, że linia orzecznicza przez kolejne 2 lata ponownie może ulec zmianie.